Λογιστική & Ιστορία!
«Ο βίος ανθρώποις λογισμού κ’ αριθμού δείται πάνυ. Ζώμεν (δε) αριθμώ και λογισμώ. Ταύτα γαρ σώζει βροτούς» Επίχαρμος (5ος αι. π.Χ.)
2016 A.D. The Story Begins
Ξέρατε ότι η λογιστική, ήρθε για να πληροφορήσει τον άνθρωπο για την πορεία της οικονομικής οντότητας σε επενδυτές, δανειστές, άρχοντες και αρχές και ούτω κάθ' εξής.
Όπου και να γυρίσετε το βλέμα σας σε ένα οικονομικό βιβλίο θα βρείτε το παραπάνω σχόλιο και αν όχι το ίδιο τότε ένα σχεδόν όμοιο του.
Πάρα πολύ ωραία, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με την ιστορία. Δεν αναφερόμαστε στην ιστορία μιας επιχείρησης στο παρόν άρθρο. Αλλά στην ιστορία της ίδιας της λογιστικής!
4500 B.C. Mesopotamia
First things first, λένε στην Αγγλία και για να τα βάλουμε σε μία χρονολογική σειρά τα πράγματα, ας αρχίσουμε με την ιστορία της γραφής, που όπως λένε αρχαιολόγοι είναι αποτέλεσμα του πρώτου πολιτισμού της Μεσοποταμίας και ναι, καλά μαντέψατε, ο στόχος της γραφής, κρίνεται ότι είναι η εξυπηρέτηση λογιστικών αρχείων για μέτρηση αποθεμάτων φαγητού και σπόρων!
Η ίδια η γραφή είναι αποτέλεσμα της λογιστικής!
1494 A.D. Luca Pacioli
Όμως δεν είναι αυτό που λέμε σήμερα λογιστική. Ούτε απλογραφικά/διπλογραφικά βιβλία υπήρχαν τότε. Η λογιστική με την έννοια που την αντιλαμβανόμαστε σήμερα, είναι αποτέλεσμα πολύ μεταγενέστερο και στοιχεία διπλογραφικής μεθόδου, έχουμε γύρω στο 1494 μ.X. με τη δημοσίευση του πρώτου έργου από τον φραγκισκανό μοναχό Luca di Borgo Pacioli, στο οποίο αναλύει τον τρόπο λειτουργίας της διγραφίας, όπου επεχείρησε και διέκρινε τους λογαριασμούς σε τάξεις στο γενικό καθολικό.
Το έργο αυτό είναι επίσης ένα από τα πρώτα έργα τα οποία τυπώνονται και ακολουθούν και άλλα όπως αυτό του La Tenue des livres rendue facile του ημερολογίου – καθολικού συστήματος με τη χρησιμοποίηση σ’ αυτό των λογαριασμών : Tαμείο, Eμπορεύματα, Eισπρακτέα γραμμάτια, Πληρωτέα γραμμάτια, Kέρδη, Zημίες.
Εν ολίγοις, μέχρι το 1865, το έμβρυο που κυοφορείται, παίρνει σάρκα και οστά, σιγά σιγά, αλλά σταθερά.
Έννοιες όπως διγραφία, η θεωρία της έννοιας του επιχειρηματία, η έννοια της διαρκούς απογραφής, η επινόηση του ημερολογίου, λογαριασμοί όπως το ταμείο, γραμμάτεια εισπρακτέα κλπ, η διάκριση των λογαριασμών σε λογαριασμούς: Προσώπων, Πραγμάτων, Κεφαλαιούχου, είναι έννοιες που σήμερα ξέρουμε είτε ως έχουν (πχ επιχειρηματίας, ημερολόγιο) είτε με κάποια άλλη πληρέστερη μορφή (πχ Ενεργητικό Παθητικό). Επίσης η επινόηση και εισαγωγή από τους A. Guilbant και E. Leautey το 1865 του περιοδικού αποτελέσματος με την εξίσωση: Κύκλος εργασιών ± Δαπάνες εκμεταλλεύσεως = Αποτέλεσμα περιόδου συμβαίνει μέχρι εκείνη την χρονιά.
1870 - 1950 Time to get organised
H περίοδος από 1870 μέχρι 1950 μπορεί να χαρακτηρισθεί ως εποχή της λογιστικής οργανώσεως (της οργανώσεως του λογιστηρίου των οικονομικών οργανισμών) με το λογιστικό σχέδιο (της τυπικής και ουσιαστικής διαρθρώσεως), γιατί στην εποχή αυτή γίνονται από επιφανείς επιστήμονες και από ειδικούς οι σημαντικότερες εισηγήσεις που άπτονται του θέματος της λογιστικής τυποποιήσεως (του λογιστικού σχεδίου) και φυσικά δίνουν μεγάλη ώθηση στη λογιστική, αυξάνοντας το γόητρό της, δηλαδή υπάρχει έξαρση σ’ αυτό το τόσο βασικό θέμα για την ανάπτυξη των οικονομικών οργανισμών. Σε αυτήν την εποχή έγιναν οι εξής (κυριότερες) εξελίξεις της λογιστικής: το 1876 έγινε η επαναστατική επινόηση από τον αμερικανό αποθηκάριο Melvil Dewey του δεκαδικού συστήματος για την τυπική διάρθρωση (κωδική αρίθμηση) των λογαριασμών της λογιστικής, όπου με τους συνδυασμούς των πολλαπλασίων του (του εκατονταδικού κ.λπ.) βρίσκεται στην επικαιρότητα για την τυπική διάρθρωση των λογιστικών σχεδίων, το 1880 η θεωρία της αυτοτελούς λογιστικής οντότητας από τον C. E. Sprague, το 1885 εισάγεται η κοστολόγηση από τον Henry Metralte, το 1912 και 1922 η επινόηση και εφαρμογή της πρότυπης κοστολόγησης από τους Harrington Emerson και C.W. Bennet, το 1927 και 1929 η πρόταση λογιστικού σχεδίου από τον E. Schmalenbach, που αποτελεί πρότυπο των μετέπειτα καταρτιζομένων σε διεθνή κλίμακα, το 1941 η εφαρμογή των μητρών στη μελέτη προβλημάτων μιας οικονομίας από τον W. Leontief, άλλα θέματα, όπως: η επινόηση των αποσβέσεων των παγίων, η καθιέρωση, με πυρήνα τη λογιστική, του οικονομικού λογισμού, η εμφάνιση και προώθηση των εμπειρογνωμόνων λογιστών-ελεγκτών, η εμφάνιση και προώθηση του θεσμού των ανωνύμων εταιρειών για τους μεγάλους (κυρίως) οικονομικούς οργανισμούς κ.ά. Εισάγεται επίσης το πρώτο νομοθέτημα του ελληνικού κράτους για το εμπόριο, ο «Εμπορικός Νόμος» (19/04/1835). Στο νόμο αυτό, εκτός των άλλων, γίνεται αναφορά στην τήρηση των βιβλίων και στις μορφές των εμπορικών εταιρειών. Το έτος 1918, με το Ν. 1348 «περί εποπτείας ανωνύμων εταιρειών», θεσπίστηκαν, για πρώτη φορά, διατάξεις περί της καταρτίσεως και του περιεχομένου του ισολογισμού των ανωνύμων εταιρειών, οι οποίες το έτος 1920 περιλήφθηκαν σχεδόν αυτούσιες στο γνωστό νόμο 2190/20.
ΠΗΓΕΣ
- Βασίλειος Φ. Φίλιος, Ιστορία της Νεότερης Ελληνικής Λογιστικής, Αθήνα 1998. Έργο πολύτιμο για τον μελετητή της ιστορίας της λογιστικής, αλλά και της λογιστικής γενικότερα.
- Οικονομική και Λογιστική Εγκυκλοπαίδεια, διευθυνταί: Νικόλαος Αλικάκος – Γεώργιος Μουσταφέλλος, Εκδοτικός Οίκος Ιωάννου Σιδέρη, Αθήναι 1957. Δεκάτομο μνημειώδες έργο, με πλήθος πληροφοριών και με συγγραφείς τους σπουδαιότερους της εποχής.
